In de zomer van 2016 rondde ik, Rutger Balm, de master Gedragsverandering af aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. In de jaren dat ik studeerde, heb ik geleerd hoe ik het gedrag van anderen kan veranderen. Een stukje beïnvloeding zou je het kunnen noemen. Hoe zorg ik ervoor dat jij doet wat ik graag wil?
Al snel merkte ik dat mijn interesse ergens anders ligt: mensen helpen bij hun persoonlijke veranderingen. Dus niet langer de vraag hoe ik jou kan meekrijgen in mijn verandering, maar de vraag hoe jij jezelf mee kan krijgen in een verandering.
Ik ontdekte dat voor deze twee vraagstukken ongeveer dezelfde regels gelden. De afgelopen vijf jaar ben ik bezig geweest met het herschrijven van mijn kennis. De belangrijkste vraag: hoe maak ik het leren over gedrag en verandering toegankelijk?
Op zoek naar een metafoor
In de literatuur bestaan al een paar pakkende metaforen die ons leren over gedrag en verandering. De meest bekende is de beschrijving van Daniel Kahneman, die het brein onderverdeeld in twee verschillende systemen. Systeem 1 voor snelle, onbewuste processen en systeem 2 voor trage, bewuste processen.
De metafoor van Kahneman is behulpzaam, maar niet erg pakkend. De namen “systeem 1” en “systeem 2” vertellen ons weinig over hun onderlinge samenwerking – terwijl die juist zo belangrijk is bij verandering. Het zijn immers die trage, bewuste processen (systeem 2) die onze snelle, onbewuste processen (systeem 1) moeten zien te bedwingen.
Ik wil mensen in zo’n kort mogelijke tijd iets kunnen uitleggen over deze twee processen in het brein. In één oogopslag duidelijk maken wat er in onze hersenpan gebeurt. Daarvoor is het belangrijk dat het visueel is en dat het leeft. Die beide voorwaarden komen samen in de methode Mijn Mammoet.
Mijn Mammoet
In hun boek Switchvergelijken de gebroeders ChipenDan Heath onze emotionele, impulsieve kant met een olifant en onze rationele, bedachtzame kant met een berijder. De berijder zit op de olifant en probeert van daaruit invloed uit te oefenen op de olifant. Soms lukt dat, maar vaak ook niet.
De metafoor van de olifant en de berijder vindt zijn oorsprong in het boek The Happiness Hypothesis van Jonathan Haidt. Anders dan systeem 1 en systeem 2 vertelt deze metafoor ons ook iets over de samenwerking. Een groot, sterk en koppig onbewuste en een veel kleiner en zwakker bewuste.
Met de ontdekking van de olifant en de berijder had ik mijn houvast gevonden. In de jaren daarna heb ik de metafoor zo aangepast dat deze aansluit bij mijn thema: het veranderen van het eigen gedrag. Hoe meer ik leerde over ons onbewuste, hoe meer ik erachter kwam dat een mammoet beter past.
